Beschrijving: Van afstand lijkt de Notenkraker een donkere vogel te zijn met witte anaalstreek en staartpunten. Dichterbij blijkt hij echter donkerbruin te zijn met over zijn hele lichaam witte vlekken. Door zijn relatief lange snavel en korte staart, heeft hij een opvallend silhouet. Vliegend lijkt hij op een gaai met een korte staart.
De vleugels zijn glanzend zwart met wit gespikkelde vleugeldekveren, de onderzijde ziet er ongeveer hetzelfde uit. De staart is eveneens glanzend zwart met witte uiteinden die naar buiten toe steeds breder worden; dat valt vooral op aan de onderzijde. Snavel en poten zijn zwart. Beide seksen zien er hetzelfde uit. Juvenielen zijn wat doffer en zonder glans.
Habitat: Van oorsprong is de Notenkraker een taigavogel. Naaldbossen en gemengde bossen waar naaldhout domineert. Er moet wel voldoende open ruimte zijn om te foerageren op dennenzaden, beukennootjes, eikels en hazelnoten.
Lengte: 32-34 cm. Mannetje iets groter dan vrouwtje.
Voortplanting: Nestelt solitair. In maart wordt door beide partners het nest gebouwd. Het is een kraaiachtige constructie van (doornachtige) twijgen, gevoerd met grassen, korstmossen en soms wat veren. Het ligt tegen de stam van een naaldboom op een hoogte van ongeveer 6 meter. Het legsel bestaat uit twee tot vijf (gewoonlijk 3 of 4) bleek blauwgroene eieren met lichtbruine spikkels en vlekken. In 16-18 dagen worden ze door beide partners (!) uitgebroed. Beiden brengen de jongen groot die na ongeveer 23 dagen uitvliegen. Ze blijven daarna nog minstens 3 maanden in gezinsverband bij elkaar.
Bijzonderheden: Paren blijven hun hele leven bij elkaar en verlaten hun territorium niet. Zwervende groepen bestaan meestal uit jonge en ongepaarde vogels, maar invasies komen ook voor.
Tijdens perioden van voedselovervloed (najaar) worden grote voorraden aangelegd om de winter door te komen. Naast boomzaden worden ook wel insecten en bessen gegeten.