Te veel Eksters

(Overgenomen uit: Vogels 02/2006)

De steeds weer terugkerende vraag of er niet te veel Eksters zijn.

"Dus jij werkt nu bij de Vogelbescherming," zegt Cees, om er direct op te laten volgen: "Vinden jullie ook niet dat er teveel Eksters zijn?" Er gaat geen verjaardagsfeestje voorbij of deze vraag komt in één of andere vorm wel op me af. Vrijwel altijd gesteld door mannen, maar dat terzijde. Ik stel steevast de tegenvraag: "Waarom vind jij dat?" – "Nou gewoon, omdat er veel zijn." – "Waar dan?" – "Bij mijn huis." – "En wat is daar dan mis mee? Wat is het probleem?" Waarom toch altijd Eksters? Waarom geen Merels of Koolmezen? En dan komt het oude bijgeloof boven water: Eksters doen slechte dingen. Eksters hebben hun reputatie niet mee, en dat is zacht uitgedrukt.

Ik leg altijd weer uit dat dat beeld op z’n minst genuanceerder kan. Dan zeg ik dat er lang niet zoveel Eksters zijn als op het eerste gezicht lijkt. Inderdaad, in sommige woonwijken zijn ze de laatste jaren toegenomen. Maar daar staat tegenover dat ze buiten de bebouwde kom in grote delen vrijwel ontbreken. Als ik tijdens een fietstocht van veertig kilometer twee of drie Eksters zie, houdt het op. De officiële cijfers onderstrepen dat. De eksterstand is de laatste twintig jaar in ons landje met tientallen procenten gedaald. Alleen in dorpen en steden met voldoende groen kan de soort zich nog handhaven. Hoewel ook daar een teruggang verwacht wordt. De Ekster verliest de concurrentie met de Zwarte kraai, vooral de concurrentie om nesten.

Hoe komt het toch dat de Ekster zo’n hardnekkig slecht imago heeft? Niet omdat het geen mooie vogel is. Vriend en vijand zijn het erover eens dat de Ekster schitterend is. Als de Ekster maar voldoende zeldzaam wordt, zullen ongetwijfeld kosten noch moeite worden gespaard om de soort te redden. De Ekster eet wel eens een jong meesje, net als de alom geliefde huiskat. De Ekster is nu eenmaal geen vegetariër. Maar dat geldt ook voor Merel en Koolmees. En de Boerenzwaluw lust zelfs alleen maar "vlees". Wat heeft de Ekster dan toch misdaan? Zouden de verhalen uit de oude kinderboekjes onbewust doorwerken, waarin de Ekster nogal eens figureert als inhalige dief van glimmende voorwerpen, van lepels tot trouwringen? Misschien. Maar vlak de hedendaagse lectuur ook niet uit.

Laatst las ik "De vloek van de Eksters" van Clive Woodall. Een recensent vindt het een verhaal "met een tijdloze schoonheid en een krachtige moraal". Volgens de flap in de beste traditie van "Waterschapsheuvel" en "In de ban van de ring". Nu vind ik dat twee prachtige boeken, dus vol verwachting begon ik te lezen. Het gaat over de laatst overgebleven Roodborst. Andere zangvogels als Merels en Nachtegalen zijn al voorgoed verdwenen. De dagen van welluidende vogelzang lijken voorgoed voorbij. En dat komt allemaal, u raadt het al, door de Eksters en hun familiegenoten, de kraaiachtigen. De Ekster krijgt alle denkbare slechte eigenschappen van de mens toebedeeld. Het rolmodel voor het kwaad. En bleef het nu maar bij dit boek. Maar nee, de filmrechten zijn, lees ik al, voor een miljoen dollar verkocht aan Disney. Tel dus maar uit je winst als Ekster…… Als ik Ekster was, zou ik een klacht indienen bij het Europese Hof. Gelukkig komt Vogelbescherming op voor alle vogels en laten we ons daarbij leiden door de feiten en niet door op hol geslagen fantasie.
Ik ga graag naar verjaardagen om uit te leggen hoe het werkelijk zit.

Adri de Gelder
directeur Vogelbescherming Nederland
(Adri de Gelder overleed op 16 juli 2006; hij was pas 52 jaar oud)